Imunoterapijska vakcina protiv kancera povezanih s Epstein-Barr virusom (EBV)

Američka FDA je nedavno odobrila mRNA terapijsku “vakcinu” protiv raka, tačnije imunološku terapiju sličnu “vakcini protiv melanoma” protiv raka u razvoju za aplikaciju za istraživački novi lijek za liječenje odraslih pacijenata s uznapredovalim solidnim tumorima koji su pozitivni na Epstein-Barr virus. Kakav je ovo virus, pa je tako opasan? I zašto je ova vakcina važna?

Ovo je još jedna vakcina u sve većem broju novih terapijskih mRNA (iRNK) vakcina koje se koriste za ciljanu imunoterapiju određenih vrsta raka. Epstein-Barr virus (EBV), formalno nazvan humani gammaherpesvirus 4, jedan je od devet poznatih tipova humanih herpesvirusa u porodici herpesa i jedan je od najčešćih virusa kod ljudi. Za one koji žele baš, baš znati više, virus je dvostruko lančani DNK virus.

Infekcija EBV virusom se dešava oralnim prenosom pljuvačke, ali takođe može biti i putem genitalnih sekreta. Zato se infekcija i zove “bolest poljupca”, inače je tu uobičajeni naziv mononukleoza. Neki od simptoma mononukleoze su groznica, otečeni krajnici, otečena slezena, ponekad i osip. Postoje i  slučajevi kada ljudi zapravo ne znaju da uopšte imaju infekciju. Većina ljudi koja je inficirana Epstein-Barr virusom stiče adaptivni imunitet protiv virusa. Ali… ne po bilo koju cijenu. Ovo je jedan od virusa koji može izazvati kancer.

Iz nepoznatih razloga, Epstein-Barr virus jače pogađa što ga kasnije dobijete u životu. Inače, poznato je da kod nekih virusnih bolesti klinička slika bude tim gora, što ste stariji inficirani – recimo varičele i morbili. Ako ste prvi put uhvatili virus kao beba ili malo dijete, kao što većina ljudi jeste, početna infekcija je vjerovatno bila blaga, ako ne i asimptomatska. Ali, virus ne nestaje. Kao i herpesvirus, ovaj zlobnik se pritaji.

EBV može izgledati kao neprimijetan virus koji se može ignorisati. Osim što čini nešto što ga čini opasnijim, podmuklijim.

EBV inficira B ćelije imunološkog sistema i epitelne ćelije. Kada je početna litička infekcija virusa stavljena pod kontrolu, latencija Epstein-Barr virusa ostaje u B ćelijama pojedinca do kraja života. Dok se krije tamo, uglavnom je benigan. Uglavnom. Ali kao što rekosmo, ovaj mali vrag ima i svoje drugo lice.

Genijalnost EBV-a je što preuzima normalni proces djelovanja B limfocita kada ih inficira. Name, ove ćelije se stvaraju u organizmu s ciljem  da prepoznaju različitog hipotetičkog neprijatelja. Ako određena B ćelija nikada ne pronađe svog odgovarajućeg neprijatelja, umire kao dio nemilosrdnog odabira beskorisnih imunoloških ćelija u tijelu. Ako pronađe podudaranje, B ćelija se dijeli i transformiše u memorijske B ćelije, koje će ostati da čuvaju organizam protiv infekcije do kraja života osobe.

EBV manipuliše zaražene B ćelije da misle da su aktivirane, tako da se pretvaraju u dugotrajne memorijske B ćelije gdje virus može da se krije decenijama. Povremeno, EBV izlazi iz svog skrovišta, replicirajući se taman dovoljno da preživi. Ako se replicira premalo, neće pronaći drugog domaćina prije nego što ga imunološki sistem ugasi. Ako se replicira previše, rizikuje da naškodi svom trenutnom domaćinu. Virus i imunološki sistem su u stalnoj ravnoteži, držeći jedan drugog pod kontrolom.

EBV je povezan sa nekoliko vrsta raka. Trenutno, ne postoji odobrena preventivna niti terapijska vakcina za Epstein-Barr virus, iako se nekoliko kandidata za vakcinu nalazi u kliničkim ispitivanjima.

Ove mRNA vakcine protiv raka pomažu u stvaranju antitijela protiv specifičnih antigena koje izražava Epstein-Barr virus u određenim tipovima raka.

Ove vakcine nisu preventiva od virusa, nego indukuju imunološki odgovor. Ova mRNA vakcina protiv raka koristila bi se kao adjuvantna terapija za liječenje raka, obično u kombinaciji sa hirurgijom plus hemoterapijom i zračenjem.

Dakle, kako ova “vakcina” funkcioniše? mRNA vakcina protiv raka trenira imunološki sistem da napada ćelije raka koje su možda promašene hirurgijom ili hemoterapijom, ili su metastazirale na drugo mjesto.

FDA je odobrila vakcinu protiv raka, WGc-043 (WestGene, biotehnološka kompanija posvećena mRNA tehnologiji), Epstein-Barr (EB) virusom povezanu mRNA terapijsku vakcinu protiv raka, za aplikaciju za istraživački novi lijek. Ova aplikacija omogućava da se vakcina koristi u kliničkim ispitivanjima sa ljudskim subjektima. Odobrenje FDA ne znači da je lijk odobren za opštu upotrebu.

Nova mRNA vakcina protiv Epstein-Barr virusa će biti usmjerena na neke tipove raka povezane sa EB virusom:

• nazofaringealni karcinom
• limfom T ćelija prirodnih ubica
• gastrični ili želučani karcinom
• rak pluća
• rak dojke
• rak jetre
• rak jednjaka
• rak grlića materice (iako je većina ovih povezana sa humanim papiloma virusom)

Trenutno se u Kini regrutuju učesnici za fazu 1 kliničkog ispitivanja (NCT05714748) kako bi se odredio terapijski kandidat vakcine koji cilja na maligne tumore povezane sa EB virusom kod pacijenata.

Vakcinu je razvila Chengdu Weisjin (WestGene) Biomedical Technology Co., Ltd. (WestGene Biotech), WGc-043 je mRNA terapijska vakcina protiv raka koja je nedavno dobila IND odobrenje od američke Agencije za hranu i lijekove (FDA).

Iako smo još u ranoj fazi istraživanja, ovo je još jedna vakcina zasnovana na mRNA tehnologiji koja će se koristiti za liječenje raka povezanog sa Epstein-Barr virusom. Ova terapijska vakcina može postati ključni alat u poboljšanju šansi za potpuno izlječenje od opasnog tipa raka.