Korifeji atomskog doba: Marie Curie
Kada bi nas neko upitao da navedemo par žena koje su bile čuvene u oblasti nauke, ime Marie Curie će svakako biti jedno od prvih kojeg se sjetimo. Međutim, da zapravo vrlo malo znamo o njenom životu i značaju njenih otkrića svjedoči i činjenica da se kao slika Marie Curie često koristi slika glumice Susan […] The post Korifeji atomskog doba: Marie Curie appeared first on Nauka govori.
Kada bi nas neko upitao da navedemo par žena koje su bile čuvene u oblasti nauke, ime Marie Curie će svakako biti jedno od prvih kojeg se sjetimo.
Međutim, da zapravo vrlo malo znamo o njenom životu i značaju njenih otkrića svjedoči i činjenica da se kao slika Marie Curie često koristi slika glumice Susan Marie Frontczak koju je snimio Paul Schroder, iz predstave o životu Marie Curie, a ne slika prave Marie Curie. Čak kada putate, dosta ljudi ne zna reći šta je to zapravo otkrila i za šta je sve dobila Nobelove nagrade. ne zaboravimo, dobila je dvije nobelove nagrade, jednu za fiziku i jednu za hemiju.
Marie Sklodowska Curie je rođena 7. novembra 1867. kao Maria Salomea Sklodowska u Varšavi, svega par godina nakon Januarskog ustanka (1863. – 1864.) protiv Ruske imperije, koji je bio jedan od pokušaja obnavljanja nezavisnosti Poljske.
 |
| Marie Curie u laboratoriji |
Kada je Becquerel 1896. utvrdio da uran spontano emituje određenu vrstu zračenja, a nešto poslije i da se ovi zraci bitno razlikuju od X-zraka jer skreću u magnetnom polju, počelo se govoriti o uranijumskim ili Becquerelovim zracima. Ernest Rutherford će poslije pokazati kako radioaktivni elementi emituju tri vrste zračenja: alfa, koje se sastoji od pozitivno naelektrisanih čestica, jezgara helijuma, beta, koje se sastoji od negativno naelektrisanih elektrona te gama-zraka, koje su slične X-zrakama, samo imaju još manju talasnu dužinu, a veću frekvenciju i energiju. Međutim upravo će Marie i Pierre Curie, zainteresirani Becquerelovim otkrićima, započeti istraživanje radioaktivnih elemenata te pokazati kako uran nije jedini radioaktivni element.
 Susan Marie Frontczak kao Marie Sklodowska Curie. Ova slika se često pogrešno predstavao kao Marie Curie. |
Radeći u improvizovanoj laboratoriji, bez finansijske pomoći univerziteta, Marie i Pierre su započeli istraživanja uranove rude zvane pehblenda, poznate i pod nazivima uranit ili uranski smolinac. Nesvjesni opasnosti koju predstavlja radijacija, radili su u neuslovnoj prostoriji koja je nekada bila soba za disekcije, bez adekvatne zaštite.
Jedna poznata anegdota iz života Marie Curie prikazuje njen posvećen i neumorni rad, ali i nedostatak svesti o opasnostima radioaktivnosti. Curie je često nosila uzorke radioaktivnih elemenata, poput radijuma, u džepovima svoje odeće i ostavljala ih u fiokama svog radnog stola, fascinirana njihovom svetlećom prirodom. Na neki način je ovaj sjaj delovao gotovo magično i ljepše od električnog osvetljenja tog vremena. Ona i njen suprug Pierre Curie često su posmatrali kako im noću prsti svjetlucaju zbog izloženosti radijaciji, bez ikakve zaštite, jer tada nisu znali za štetne efekte radioaktivnosti na zdravlje. To će imati dubinske posljedice po zdravlje Marie Sklodowske Curie.
Pored toga, postoji i priča da su Marie i Pierre bili toliko posvećeni istraživanju, ali finansijski iscrpljeni, da su uprkos osvojenoj Nobelovoj nagradi 1903. godine nastavili da rade u skromnim uslovima i odbili da patentiraju proces izolacije radijuma, želeći da njegovo otkriće ostane dostupno za čitavu naučnu zajednicu.
Marie je započela kvantitativno istraživanje zračenja pojedinih frakcija pehblende i utvrdila da bizmut, dobiven iz pehblende, ima jače zračenje nego čist uran.
Jedina hipoteza koja je mogla ovo objasniti, bila je da zračenje bizmuta nastaje usljed prisustva nekog, do tada nepoznatog, radioaktivnog elementa. Ispostaviće se da je to tačno i Marie će taj element nazvati polonijum, u čast svoje domovine Poljske (lat. Polonia). Upravo će Marie one elemente koji zrače Becquerelove zrake nazvati radioaktivnim elementima, a samu pojavu radioaktivnost.
Epohalno otkriće radioaktivnosti češće povezujemo sa atomskim dobom, atomskom bombom i različitim scenarijima apokalipse, međutim, rad niza naučnika na radioaktivnosti, među kojima je bila i Marie Curie, otvorio je vrata novih spoznaja o prirodi materije. Marie je bila jedna od korifeja nove naučne revolucije, koju odlikuje spoznaja da atomi nisu nedjeljive čestice te da se u prirodi dešavaju transmutacije elemenata jer se atomi radioaktivnih elemenata raspadaju sve do stabilnih jezgara.
 |
| Marie i Pierre Curie |
Iako ljubav prema nauci nije nasljedna osobina, članovi porodice Curie su peterostruki dobitnici Nobelovih nagrada iz oblasti nauke: kćerka Marie i Pierra, Irène, podijelila je 1935. godine Nobelovu nagradu iz hemije za otkriće vještačke radioaktivnosti sa svojim suprugom Frédéricom Joliot-Curie.
Marie Curie je preminula 4. jula 1934. godine, od aplastične anemije koju je dobila kao posljedicu dugotrajnog izlaganja radijaciji.
Podsjetimo i na još 4 naučnika koji su dobili 2 Nobelove nagrade, osim Marie Curie:
- Linus Pauling – Osvojio Nobelovu nagradu za hemiju 1954. godine za istraživanje hemijskih veza i Nobelovu nagradu za mir 1962. godine zbog zalaganja za zabranu nuklearnog testiranja.
- John Bardeen – Dva puta nagrađen za fiziku: prvi put 1956. za otkriće tranzistora, što je revolucioniralo elektroniku, i 1972. za doprinos teoriji supravodljivosti.
- Frederick Sanger – Dva puta dobio Nobelovu nagradu za hemiju, 1958. za sekvenciranje insulina i 1980. za razvoj metoda za sekvenciranje DNK.
- K. Barry Sharpless – Osvojio Nobelovu nagradu za hemiju 2001. godine za razvoj enantioselektivnih katalizatora i ponovo 2022. za pionirski rad u klik hemiji i bioortogonalnoj hemiji.
Video na Nauka govori o Curie:
https://www.youtube.com/watch?v=XirumiaCnP8&t=8s
Ovaj članak je izvorno objavljen 2018. a ažuriran 2024.
The post Korifeji atomskog doba: Marie Curie appeared first on Nauka govori.
Koja je vaša reakcija?
