Otkrivene značajne i vrijedne vrste u Dabarskom i Fatničkom polju

Kraška polja kao najveći površinski oblici krša najbrojniji su u našem Dinarskom sistemu, koji je jedinstven na planeti Zemlji. Na teritoriji Bosne i Hercegovine, posebno u vanjskim Dinaridima, razvijen je veliki broj najvećih i najviših polja u kršu, a jedna od njih su i  Dabarsko i Fatničko polje.

Polja u kršu predstavljaju i složene strukture u kojima se nalaze različiti hidrološki i hidrogeološki oblici kao što su stalni i privremeni izvori, stalni otvoreni vodotoci, kao i oni koji presušuju i poniru u podzemlje.

Kako bi se energetski iskoristile oborine na istočnom dijelu sliva, planirana je izgradnja hidroenergetskih objekata u okviru projekta “Gornji horizonti” (HE Nevesinje, HE Dabar i HE Bileća). Ovim projektom planira se odvesti voda iz Nevesinjskog, Dabarskog i Fatničkog polja u akumulaciju Bilećko jezero, te dalje do HE Dubrovnik. Time bi se smanjio dotok vode rijekama Buna, Bunica i Bregava, a posredno, preko ponora u Popovom polju, i svim izvorima u donjem toku Neretve te na dubrovačkom primorju. Cilj projekta je osloboditi “višak vode” u poljima koja su prirodno plavljena, a koja su prihranjivala podzemne tokove.

Međutim, prebrza i neprirodna odvodnja iz krških polja može imati dalekosežne posljedice.

Kako bi podsjetili na bogatstvo i raznolikost kraških polja u Bosni i Hercegovini te na argumentovan način ukazali na štetne posljedice projekta Gornji horizonti, u partnerstvu sa međunarodnom organizacijom CEPF (Critical Ecosystem Partnership Fund ), Centar za životnu sredinu podržao je istraživanja više grupa organizama tokom 2024. godine u području Dabarskog i Fatničkog polja.

Najvažniji rezultati ovih istraživanja su:

-registrovan 231 takson vaskularnih biljaka determinisanih do nivoa podvrste, od čega dva taksona su endemična za Balkansko poluostrvo, dok je u RS pod strogom zaštitom 12, a zaštićeno 25 taksona. Dva taksona su na Aneksu II Evropske direktive o staništima (Eleocharis carniolica W. D. J. Koch i Scilla litardierei Breistr.), a isto toliko na Aneksu II CITES konvencije;

– Prema prikupljenim podacima ovo jedinstveno područje predstavlja jedno od najznačajnijih i najbogatijih područja za viline konjice u Bosni i Hercegovini. Na ovom prostoru registrovane su 43 vrste ovih insekata, više od dvije trećine vrsta prisutnih u Bosni i Hercegovini. Sa konzervacijskog aspekta najznačajnije su vrste Coenagrion ornatum i Sympetrum flaveolum, prva vrsta je zaštićena Direktivom o staništima Evropske unije, dok je druga ugrožena (EN) vrsta prema Crvenoj listi vilinih konjica Evrope. Pored toga 35 vrsta se nalazi na Crvenoj listi Republika Srpske. Poređenja radi, to je više od 42 vrste registrovane u Livanjskom i 40 vrsta registrovanih u Nevesinjskom polju, jedina dva polja za koje postoje detaljniji podaci.

Pročitajte još:

• Na Ozrenu pronađena endemska vrsta pauka
• U delti rijeke Neretve dobro očuvane populacije pojedinih endemičnih vrsta
• Mikolozi u Blagaju otkrili četiri rijetke Gljive

–  Istraživanje faune ptica na Dabarskom i Fatničkom polju za svega nekoliko dana istraživanja otkrilo je prisutnost najmanje 95 različitih ptičjih vrsta, među kojima se značajan broj vrsta nalazi pod trajnom zaštitom. Oba polja služe kao važna migracijska stajališta, pružajući pticama potrebne uslove za odmor i hranjenje tokom migracijskih ruta. Ovo je posebno značajno za migratorne vrste koje prelaze velike udaljenosti između njihovih gnijezdećih mjesta i zimovališta.

– Rezultati pokazuju da su u vodotocima na području Dabarskog polja zastupljene gatačke gaovice(Telestes metohinsis) i dabarska (Telestes dabar), dok su na području Fatničkog polja ustanovljene jedinke trebinjske gaovice (Delminichtys ghetaldii). Sve navedene vrste gaovica predstavljaju endemične vrste i značajan genetički resurs. Podaci o biologiji ovih vrsta su od posebne važnosti jer se radi oendemičnim vrstama uskog areala, čije stanište se antropogenim uticajem radikalnomjenja.

– Tokom istraživanja pećinskih sistema na ovim poljima najznačajniji pronalazak je iz Radovića pećine u kojoj je, po procjeni, bilo preko 1000 jedinki šišmiša. Brzim opažanjem smo zabilježili prisustvo najmanje četiri vrste šišmiša: R. hipposideros, Rhinolophus ferrumequinum/euryale, Miniopterus schreibersii, Myotis myotis/blythii. Takođe, u pećinskim sistemima do sada potvrđeno je prisustvo 17 troglobitskih, 7 akvatičnih i 10 terestičkih vrsta.

Svakako treba istaći da je ovo samo jedan dio obljavljenih podataka te da je konačni broj, vjerujemo, značajno veći, nakon završenih laboratorijskih analiza.

Izvor: Centar za životnu sredinu