Kako energetski sektor utiče na budućnost konkurentnosti EU?

Evropa nastoji da postigne ekonomski rast, koji uključuje održivu konkurentnost, ekonomsku sigurnost, otvorenu stratešku autonomiju i fer konkurentnost. Cilj jeste stvaranje uslova za uspjeh preduzeća, životnu sredinu koja je zaštićena i mogućnost da svako ima jednaku šansu za uspjeh. Mario Dragi, bivši predsjednik Evropske centralne banke i jedan od najvećih evropskih ekonomista, dobio je zadatak od Evropske komisije da pripremi izvještaj o njegovoj viziji budućnosti evropske konkurentnosti.

U okviru izvještaja pod nazivom Budućnost evropske konkurentnosti (eng The future of European competitiveness), poseban dio posvećen je energetskom sektoru. Energija predstavlja važan aspekt razlike konkurentnosti Evropske unije u odnosu na druge regione svijeta. Ipak, energetska kriza i problem u strukturi energetske politike, u posljednje dvije godine pogoršali su ovu razliku.

Jedan od velikih izazova u održavanju konkurentnosti Evropske unije na globalnom tržištu energije jeste cijena same energije, koja je u zemljama Evropske unije visoka u odnosu na Sjedinjene Države i Kinu. Neki od razloga za to jesu visoki troškovi emisija ugljen-dioksida, veći porezi i drugo. Na cijenu električne energije značajno utiče i cijena gasa. Iako je njegov udio u proizvodnji manji, ima značajan uticaj. Primjera radi, u 2022. godini, gas je bio ključan faktor u određivanju cijene čak u 63 odsto vremena, iako je u energetskom miksu činio svega 20 odsto.

Takođe, postoje i značajne razlike u veleprodajnim cijenama energije od države do države. Na takvu razliku utiču različiti energetski miks i nivo razvoja infrastrukture.

Iako PPA ugovori (Power Purchase Agreements) omogućavaju kompanijama da energiju kupuju po unaprijed dogovorenim cijenama i time sebe zaštite od varijacija na tržištu cijena, postoje određeni izazovi. Ugovori donose stabilnost i u Evropskoj uniji se povećava broj onih firmi koje ih koriste, međutim tržište i dalje nije razvijeno u dovoljnoj mjeri. Mnoge kompanije nisu i dalje spremne da ih koriste zbog prepreka kao što su nedostatak odgovarajućih finansijskih garancija, kao i složenost ugovornih uslova.

Pročitajte još:

• UN: Obnovljiva energija stvara bezbjedniju budućnost
• Njemačka: energija vjetra nadmašila udio uglja u proizvodnji električne energije
• Australija gradi najveće solarno područje na svijetu

Kao još jedan od izazova navode se fizička ograničenja u gasnim i elektroenergetskim mrežama, koja otežavaju integrisanje jedinstvenog tržišta Evropske unije. Ujedno, to onemogućava efikasniju razmjenu energije među državama članicama, što može da dovede do povećanja cijena i drugih troškova. Povećanje troškova ogleda se i u potrebnoj modernizaciji elektroenergetske mreže, kako bi se podržao razvoj i integracija obnovljih izvora energije.

Govoreći o obnovljivim izvorima energije, problem se ogleda i u procesu dobijanja dozvola za nove energetske projekte, kao što su solarne i vjetroelektrane. Procesi su dugotrajni i zahtjevni, te u nekim državama članicama oni mogu da traju i do devet godina. Iako Evropska unija sve više insistira da budu skraćeni i pojednostavljeni, primjena na nacionalnom i regionalnom nivou ostaje i dalje izazov.

Kao posljednji primjer, mogao bi da se navede izazov vezan za visoke cijene poreza, naknade i subvencije. Sve ovo utiče na konačnu cijenu energije za potrošače, a uzimajući u obzir da svaka država članica ima različitu politiku u vezi sa ovim, cijene se razlikuju širom Evropske unije. Takođe, ni državna pomoć nije ista u svakoj članici, zbog čega zemlje koje imaju više novca mogu i da više pomognu svojim kompanijama, čime se stvaraju nejednaki uslovi konkurencije unutar same Evropske unije.

Brojni su izazovi sa kojima se Evropska unija suočava, kada je riječ o energetskom sektoru. Ipak kako bi zadržala konkurentnost na glovalnom nivou, odnosno svoju prednost, potrebno je da radi na rješavanju ovakvih prepreka, kroz modernizaciju infrastrukture, smanjenju troškova energije i ubrzanje energetske tranzicije.

Katarina Vuinac